झापा जिल्ला नेपालको सुदुर पूर्वी जिल्ला हो । झापा जिल्लाको पूर्व र दक्षिणमा भारत पर्दछ भने उत्तरमा इलाम जिल्ला र पश्चिममा मोरङ्ग जिल्ला पर्दछ । झापा जिल्लाको सदरमुकाम चन्द्रगढी हो । झापा जिल्लाको इतिहासलाइ हेर्ने हो भने राजा पृथ्वीनारायण शाहले नेपाल एकीकरण गर्नु पूर्व झापा जिल्लाको माइ नदीदेखी पूर्वको भाग सिक्किम अन्तर्गत पर्दथ्यो भने माइदेखी पश्चिमको भाग मोरङ्ग जिल्ला अन्तर्गत पर्दथ्यो । झापाको सदरमुकाम पनि कहिल्यै झापामा त कहिल्यै वारदशीमा भएको पाइन्छ । वि०सं० २००७ सालपछि मात्र झापाको सदरमुकाम चन्द्रगढी (भद्रपुर) कायम भएको पाइन्छ ।
भौगोलिक द्रृष्टीले हेर्ने हो भने झापा जिल्ला ८७०३९' देखी ८८०१२' पूर्व देशान्तर तथा २६०२२' देखी २६०४८' अक्षांसमा फैलिएको छ । नेपाल अधिराज्यकै सवैभन्दा होचो स्थान केचना कवल (उचाइ ५८.८मीटर) झापा जिल्लामा पर्दछ । झापा जिल्लाको सवैभन्दा अग्लो स्थान रातेमाटेडाँडा, शान्तिनगर(उचाइ ८०० मीटर) हो । झापा जिल्लाले करीव १६०६ वर्ग कि०मि० क्षेत्रफल ओगटेको छ । झापा जिल्लाको कुल क्षेत्रफल मध्ये ८६.३% जमिन खेतीयोग्य छ । अझ ४३.६% जमिन राम्रो धान खेती हुने जमीन हो ।
केही तथ्याङ्क
- जनसंख्या ७०१४०२
- महीला साक्षरता प्रतीशत ४५.४
- क्षेत्रफल १६०६ वर्ग कि०मी०
- नगरपालिका संख्या ३
- गाविस संख्या ४७
- निर्वाचन क्षेत्र संख्या ५
- विद्यालय संख्या ६४०
- क्याम्पस संख्या ७
- उच्च मा०वि० संख्या ३९
- अस्पताल संख्या ५
- स्वास्थ्य चौकी संख्या ५६
- टेलिफोन लाईन १०००
- मोटर सडक ५८१ कि०मी०
- मानव विकास सुचकांक ०.४२१
- प्रति एक डाक्टर जनसंख्या ३०१४५
- प्रति परीवार संख्या ५.०१
झापाको औषत तापक्रम न्यूनतममा ८० सेन्ट्रीगेटदेखी १६० सेन्ट्रीगेटसम्म तथा अधिकतममा १६० सेन्ट्रीगेटसम्म रहन्छ । झापामा बार्षीक २००० देखी ३००० मिलिलिटर बर्षा हुन्छ जसमध्ये झापाका प्रमुख स्थलहरु बिर्तामोडमा औषत बार्षिक २३९६ मिलिलिटर बर्षा हुन्छ भने दमकमा औषत बार्षिक २७५२ मिलिलिटर बर्षा हुन्छ ।
झापाका मुख्य नदीहरुमा माइ, रतुवा, मेची, विरीङ्ग हुन् भने अन्य स–साना खोलाहरुमा मावा, कवल, किस्नी, सतासी, सुरुङ्गा, अदुवा, हडिया, टाङ्गटीङ्ग, टिमाइ, बनियानी, निन्दा, काली, देउनीया पर्दछन् । बडो केचना ताल(१६ हेक्टर) , केचना ताल(८ हेक्टर), गौरादह(७.५ हेक्टर), विराटपोखर(२.५ हेक्टर ), सोदो ताल(२.५ हेक्टर ), मोदो ताल(२.५ हेक्टर) झापाका प्रमुख तालहरु हुन् ।
- बिर्तामोड– झापा जिल्लाको मध्य पूर्वी भागमा पर्ने बिर्तामोड झापाको प्रमुख व्यापारीक तथा यातायातको केन्द्र हो । अनारमनी गाविस र चारपाने गाविसको भाग ओगटेको बिर्तामोडमा महेन्द्र राजमार्गमा पर्दछ । बिर्तामोडमा बिभिन्न स्तरका होटल तथा लजहरु उपलब्ध छन् । यहाँबाट देशका बिभिन्न भाग तथा भारतका पनि धेरै भागमा जाने यातायातका बिभिन्न साधनहरु उपलब्ध छन् ।
- धुलावारी— खासगरी विदेशि विलासीका सामानहरुले प्रसिद्ध स्थान धुलावारी बीर्तामोडबाट करीव १० किमी दुरीमा पर्दछ । विदेशी महँगा सामानहरु किन्न भारतीय ग्राहकहरुको धुलावारीमा भीड नैं लाग्ने गर्दछ ।
- काँकडभिट्टा— भारतसँग सीमा जोडिएको स्थान काँकडभिट्टाबाट भारतका बिभिन्न स्थानमा जानलाई यातायात सुविधा उपलब्ध छ । मेची नदीको कीनारामा अवस्थित काँकडभिट्टादेखी सीमा पारीको भागभने पानीट्यांकी हो ।
- दमक— बिर्तामोड पछीको झापाको प्रमुख व्यापारीक केन्द्र दमक हो । महेन्द्र राजमार्गमाअवस्थीत दमक दमक नगरपालिका अन्तर्गत पर्दछ ।
- भद्रपुर— झापाको पुरानो व्यापारीक केन्द्र भद्रपुर झापाको सदरमुकाम चन्द्रगढीसँग जोडिएको छ। एयरपोर्ट सुविधाबाट सम्पन्न भद्रपुर पनिमेची नदीको कीनारामा नैं अवस्थित छ ।
झापा जिल्लालाई सन्सदीय रुपमा ५ वटा निर्वाचन क्षेत्रमा बिभाजीत गरीएको छ । झापा जिल्लामा तीनवटा नगरपालिकाहरु छन्— मेचीनगर नगरपालीका, दमक नगरपालीका र भद्रपुर नगरपालिका ।
झापा जिल्लाका बिभिन्न गाउँ विकास समिति तथा नगरपालीकाहरु र तीनको क्षेत्रफल निम्नानुसार छ—
गा०वि०स० तथा न०पा०को नाम | क्षेत्रफल वर्ग कि०मी०मा |
पृथ्वीनगर | २३.२४ |
पाठामारी | ११.३५ |
बनीयानी | १५.२३ |
केचना | १५.९० |
गोलधाप | १८.०० |
जलथल | ८०.३८ |
बालुबाडी | १०.८० |
पथरीया | २५.३६ |
हल्दीवारी | १८.५३ |
भद्रपुर नगरपालीका | १०.५६ |
महेशपुर | ३६.६३ |
गरामनी | ४२.१५ |
अनारमनी | १८.४० |
अर्जुनधारा | ३१.१४ |
शनिश्चरे | २७.२५ |
खुदुनावारी | ५१.०७ |
बुधवारे | ३१.२१ |
शान्तीनगर | ४८.२७ |
धाइजन | १६.०५ |
दुवागढी | ३१.३५ |
चन्द्रगढी | २५.५६ |
बाहुनडाँगी | ५७.३० |
मेचीनगर नगरपालीका | ५५.७२ |
ज्यामीरगढी | ३१.०२ |
चकचकी | २१.९१ |
राजगढ | ३५.१३ |
घेरावारी | २७.६५ |
घैलाडुब्बा | २१.६८ |
चारपाने | १७.४२ |
डाँगीवारी | २३.० |
सुरुङ्गा | ५७.१४ |
शरणामती | ४४.१८ |
टागनडुब्बा | २२.१९ |
कुमरखोद | ३०.३९ |
धरमपुर | ३३.६५ |
सतासीधाम | ५५.४४ |
तोपगाछी | ६४.३२ |
बैगुनधुरा | २६.४८ |
शिवगन्ज | ३४.४६ |
पाँचगाछी | २१.४२ |
महाभारा | २५.५२ |
खजुरगाछी | २२.१० |
गौरीगञ्ज | २७.६६ |
कोरोवारी | २४.७४ |
कोहोवरा | ३६.८६ |
महारानीझोडा | २४.२४ |
गौरादह | ३३.२७ |
जुरोपानी | २८.५६ |
लखनपुर | ३९.९१ |
दमक नगरपालीका | ३९.९१ |
No comments:
Post a Comment